Ối vỡ sớm là gì?
Ối vỡ sớm là thuật ngữ chỉ tình trạng màng ối bị rách trước khi bắt đầu chuyển dạ. Thống kê cho thấy, cứ 100 ca mang thai sẽ có 3 ca rơi vào trường hợp vỡ ối sớm.
Thai nhi được nuôi dưỡng trong tử cung người mẹ, được bao bọc và bảo vệ bởi nước ối. Nước được chứa trong một bọc có lớp màng mỏng được gọi là màng ối. Thông thường, màng ối sẽ vỡ ra khi mẹ bầu bước vào giai đoạn chuyển dạ tự nhiên hoặc do bác sĩ tác động. Trường hợp ối vỡ sớm, môi trường vô trùng xung quanh thai nhi bị phá vỡ, nếu không được can thiệp xử trí kịp thời sẽ tăng nguy cơ nhiễm trùng cho cả mẹ và bé.
Vỡ ối sớm nguy hiểm như thế nào?
Nước ối là chất lỏng có màu trong suốt, xuất hiện từ ngày thứ 12 sau khi quá trình thụ thai diễn ra thành công. Khi thai nhi nằm trong buồng tử cung người mẹ, thai nhi sẽ nằm trong túi ối được hình thành từ màng ối và màng đệm.
Trong nước ối chứa nhiều thành phần quan trọng như chất dinh dưỡng, kháng thể chống nhiễm trùng và hormone. Ở mức cao nhất đo lượng nước ối trong bụng mẹ được khoảng 1 lít. Sau 36 tuần, nước ối sẽ bắt đầu giảm dần để chuẩn bị cho quá trình chuyển dạ.
Nước ối giữ nhiều vai trò quan trọng đối với sự phát triển của thai nhi, cụ thể như sau:
- Bảo vệ thai nhi khỏi những áp lực từ bên ngoài, nước ối hoạt động như một chất hấp thụ sốc để che chở và bảo vệ thai nhi.
- Giữ ấm và duy trì nhiệt độ ổn định cho thai nhi.
- Chứa kháng thể tạo nên môi trường vô khuẩn, bảo vệ thai nhi trong suốt thai kỳ.
- Thai nhi di chuyển tự do trong môi trường dịch ối, nhờ đó phát triển xương và cơ bắp đúng cách.
- Từ tuần thứ 34 trở đi, thai nhi sẽ hấp thụ một lượng nước ối nhất định, khoảng 300-500ml mỗi ngày để phát triển hệ thống phổi và tiêu hóa.
- Nước ối cũng ngăn không cho dây rốn bị nén để di chuyển thức ăn và oxy từ nhau thai đến thai nhi dễ dàng, nhanh chóng hơn.
- Nước ối còn hỗ trợ quá trình sinh nở ở mẹ bởi khi xảy ra hiện tượng vỡ ối, tính nhờn từ nước ối sẽ giúp bôi trơn đường sinh dục, nhờ đó mẹ dễ sinh hơn.
Đảm nhận nhiều vai trò quan trọng, nước ối sẽ duy trì ổn định trong túi ối đến khi thai phụ bước vào giai đoạn chuyển dạ, tức là khi thai nhi được đưa ra ngoài. Tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân mà nhiều mẹ bầu bị vỡ ối sớm, dẫn đến sinh con sớm hoặc thậm chí là sinh non. Ối vỡ càng sớm khi thai nhi chưa phát triển toàn diện thì mức độ sẽ tăng cao hơn.
Theo đó, nếu ối vỡ sau tuần thứ 37, thai phụ sẽ chuyển dạ trong vòng 5 giờ sau đó. Nếu ối vỡ sớm hơn trước tuần thứ 37, ở khoảng tuần thứ 32-34, thai phụ sẽ chuyển dạ sau khoảng 4 ngày đến 1 tuần.
Thai phụ bị vỡ ối sớm nếu được can thiệp y tế kịp thời vẫn có thể đảm bảo an toàn. Trường hợp thai phụ không được nhập viện và can thiệp y tế có thể đối diện với các nguy cơ gồm nhiễm trùng cho mẹ và thai nhi, nhau bong non (rau bong non) khi nhau thai bị bong ra khỏi thành trong tử cung trước sinh và các vấn đề ở dây rốn. Thai nhi chết trong tử cung hoặc sinh ra cũng đối mặt với loạt biến chứng tiềm ẩn do sinh non.
Nguyên nhân gây ối vỡ sớm
Hiện tượng ối vỡ sớm ở thời điểm tuổi thai gần đủ tháng có thể do sự suy yếu tự nhiên của màng ối. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp có liên quan đến tình trạng nhiễm trùng trong tử cung, trong đó tác nhân gây hại là những vi khuẩn từ dưới âm đạo xâm nhập qua màng ối như nấm Trichomonas, vi trùng… hoặc các bệnh lây qua đường tình dục như như lậu, giang mai, herpes sinh dục…
Ngoài ra, mẹ bầu có những yếu tố nguy cơ dưới đây sẽ tăng nguy cơ ối vỡ sớm trong thai kỳ, bao gồm:
- Tiền sử ối vỡ non hoặc sinh non ở lần mang thai trước.
- Hút thuốc lá khi mang thai.
- Cổ tử cung ngắn dưới 35cm.
- Hở eo tử cung.
- Thể trạng suy dinh dưỡng hoặc ăn uống kém.
- Mẹ bị nhau tiền đạo, đa thai, đa ối, khung chậu hẹp.
- Ngôi thai bất thường như ngôi ngang, ngôi mông…
Dấu hiệu nhận biết mẹ bầu bị vỡ ối sớm
Mẹ bầu có thể gặp khó khăn trong việc nhận diện tình huống vỡ ối sớm do nhầm lẫn giữa nước tiểu và nước ối, nhất là khi ở giữa các cơn co thắt và vùng kín són ít nước gây ẩm ướt. Tuy nhiên, mẹ bầu cần lưu ý những điểm sau:
- Nước ối có màu trong suốt hoặc vàng nhạt và không mùi, trong khi nước tiểu thường có màu vàng sẫm và mùi hôi đặc trưng.
- Nước ối thường nhiều hơn nước tiểu.
- Nước ối chảy liên tục. Nước ối có thể rò rỉ kèm cơn co thắt nhưng nước tiểu lại không vì bàng quang không thể trở nên đầy nhanh.
Cần làm gì khi bị vỡ ối sớm?
Khi cảm thấy âm đạo rỉ nước, mẹ hãy mang băng vệ sinh để theo dõi lượng nước và màu sắc hiện trên băng. Nếu mẹ lo lắng và có cảm giác ối vỡ sớm khi thai nhi chưa đủ tháng, hãy đến ngay cơ sở y tế ngay lập tức để được bác sĩ thăm khám và kiểm tra.
Ối vỡ sớm được chẩn đoán như thế nào?
Để chẩn đoán xác định chính xác tình trạng vỡ ối sớm, bác sĩ sẽ sử dụng một mỏ vịt đã được vô trùng để mở thành âm đạo, quan sát cổ tử cung xem có nước ối chảy ra hay không. Nếu chưa xác định được, bác sĩ sẽ làm thêm xét nghiệm dịch âm đạo hoặc siêu âm đo lượng nước ối trong tử cung.
Mẹ được yêu cầu nhập viện để theo dõi sát sao các dấu hiệu nhiễm trùng. Bác sĩ sẽ chỉ định các kiểm tra gồm nhiệt độ, mạch, huyết áp thường xuyên, làm xét nghiệm máu, xét nghiệm nước tiểu và cấy dịch âm đạo. Theo dõi tim thai thường xuyên để xem xét các yếu tố nguy cơ.
Trường hợp màng ối chưa vỡ hoàn toàn, chỉ có một ít nước ối rỉ ra rất khó xác định có thực sự ối bị vỡ sớm hay không. Mẹ có thể tiếp tục tại bệnh viện hoặc về nhà theo dõi, khi thấy nước ối vẫn tiếp tục rò rỉ cần quay lại bệnh viện ngay lập tức để được xử trí kịp thời.
Các phương pháp xử trí khi mẹ bầu bị ối vỡ sớm
Phụ thuộc vào tuổi thai nhi ở thời điểm vỡ ối mà sẽ có hướng can thiệp phù hợp. Trường hợp tuổi thai lớn có thể can thiệp cho trẻ sinh ngay, với tuổi thai nhỏ hơn cần chăm sóc và tiếp tục dưỡng thai. Cụ thể như sau: (4)
1. Tuổi thai 22-31 tuần
Ở tuổi thai này thai nhi chưa phát triển toàn diện, nếu sinh sớm sẽ có nhiều nguy cơ sức khỏe cũng như phát triển thể chất về sau. Vì thế, nếu mẹ bị vỡ ối sớm ở tuổi thai này, bác sĩ sẽ cố gắng dưỡng thai bằng cách dùng thuốc trưởng thành phổi thai và tăng cường quản lý nhiễm khuẩn, chẳng hạn như hạn chế thăm khám bằng tay, thay vào đó là sử dụng mỏ vịt đã được vô trùng; sử dụng kháng sinh phổ rộng ngăn ngừa nhiễm trùng, đồng thời giảm tỷ lệ chuyển dạ; theo dõi monitoring sản khoa 3 lần mỗi ngày để đánh giá thai nhi, nhau thai và nước ối; sử dụng thuốc co thắt khi xuất hiện hiện tượng co thắt chuyển dạ…
2. Tuổi thai 32-33 tuần
Bác sĩ vẫn ưu tiên chăm sóc và nuôi dưỡng thai trong thời gian lâu nhất có thể. Vì vậy, nếu ối vỡ sớm ở tuổi thai này, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc corticoid để kích thích phổi thai nhi trưởng thành, kiểm soát tốt nhiễm khuẩn, theo dõi monitor tim thai, sử dụng thuốc giảm co và chỉ khởi phát chuyển dạ khi đã có đủ bằng chứng về việc thai nhi đã trưởng thành phổi, có yếu tố nguy cơ nhiễm khuẩn và thai suy.
3. Tuổi thai 34-36 tuần
Không khuyến cáo sử dụng corticoid khi vỡ ối sớm ở tuổi thai này. Tiếp tục theo dõi monitoring sản khoa và siêu âm tim thai. Hơn 90% trường hợp thai phụ sẽ chuyển dạ tự nhiên trong vòng 24 giờ sau khi vỡ ối.
4. Tuổi thai trên 37 tuần
Hiệp hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) khuyến cáo cần can thiệp chấm dứt thai kỳ đối với tuổi thai trên 37 tuần bị vỡ ối sớm, không chờ đợi 12-24 giờ để ngăn ngừa các biến chứng cho mẹ và bé. Tốt nhất, nên khởi phát chuyển dạ trong vòng 6-12 giờ hoặc càng sớm càng tốt nếu gặp điều kiện thuận lợi.
Phòng ngừa nguy cơ ối vỡ sớm bằng cách nào?
Vỡ ối sớm nếu không được can thiệp y tế kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé, vì thế công tác dự phòng vẫn được ưu tiên hàng đầu. Phụ nữ đang mang thai và có dự định mang thai cần lưu ý những điều sau:
Xây dựng kế hoạch chuẩn bị mang thai khoa học, chăm sóc tốt ngay từ giai đoạn trước thụ thai, điều trị triệt để các bệnh mạn tính, viêm nhiễm, viêm đường sinh dục hoặc tiền sử bệnh lý di truyền, truyền nhiễm của gia đình.
Ngay sau khi thụ thai, mẹ bầu cần tuân thủ mốc khám thai lần đầu cũng như lịch khám thai định kỳ được bác sĩ chỉ định để được theo dõi thai kỳ chặt chẽ.
Điều trị triệt để các nguyên nhân vỡ ối sớm, chẳng hạn như điều trị hiệu quả các bệnh lây qua đường sinh dục, khâu eo tử cung nếu bị hở eo tử cung, chú trọng chế độ dinh dưỡng khi mang thai, nghỉ ngơi hợp lý, không hút thuốc lá… là cách phòng tránh ối vỡ sớm.
Những trường hợp mang đa thai, đa ối, khung chậu hẹp hoặc thai nhi có ngôi thai bất thường… cần tuân thủ những hướng dẫn điều trị của bác sĩ để ngăn ngừa các yếu tố nguy cơ.
Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, triển khai đa dạng dịch vụ thai sản cho mẹ bầu như thai sản trọn gói, thai sản theo yêu cầu, sinh con trọn gói… Mẹ bầu được thăm khám và theo dõi thai kỳ bởi chuyên gia Sản Phụ khoa đầu ngành, thực hiện đầy đủ các kiểm tra xét nghiệm quan trọng trong thai kỳ như Double Test, Triple Test, NIPT cùng nhiều xét nghiệm thường quy, phát hiện sớm những yếu tố nguy cơ cao, can thiệp ngay từ trong bào thai hoặc trước sinh… giúp mẹ an tâm tận hưởng thai kỳ khỏe mạnh và an toàn.
